Torosların Bacısı: Halet Çambel

Halet Çambel, eğitimli ve aydın bir ailenin çocuğu olarak 1916’da Berlin’de dünyaya gelir. 98 yıllık ömründe adının önüne pek çok sıfat gelir. Akademik unvanı ile Prof. Dr. Halet Çambel, tüm yaşamı boyunca iyi bir sporcu, arkeolog, çevreci, etnograf, öğretmen ve en önemlisi “iyi insan” olmuştur.

Arnavutköy Amerikan Kız Kolejiyle başlayan eğitimi, Sorbonne’da doktorayla devam eder. Ulusal kimliğini önde tutan Çambel, uluslararası platformlarda da mesleğini icra etmiş, Batı’nın dikkatini Anadolu’ya çekerek, pek çok alanda başarıya imza atmıştır. 

Halet Çambel’i, Adana’yla buluşturan ise 1946 yılında başlayan Kayseri-Adana arasındaki Hitit eserlerini inceleme sürecidir. Bu süreçte amaç, tarihi eserleri gün yüzüne çıkarmak değildir sadece. Kültürel varlıkların yerinde ve usulüne uygun korunması esası önemlidir. Toroslarda yaptığı yıllar süren çalışmalarda eşi Mimar Nail Çakırhan ve Turgut Cansever’in desteğiyle Türkiye’nin ilk açık hava müzesi olan Karatepe-Arslantaş açık Hava Müzesini kurar.

“Kültürel peyzaj” çalışmasının ancak yöre halkıyla birlikte korunması gerektiğini bilen Çambel, arkeolojik çalışmalarını yürütürken bir taraftan da köyün sağlık, eğitim ve gelir kaynağı sağlamak gibi pek çok sorununun çözümünde önayak olmuştur. Kız çocuklarının okumasına öncelik vermiştir. Doğal kök boya kullanımını teşvik ederek Karatepe kilimlerinin bugünkü ününe kavuşmasını sağlamıştır. 

1960’lı yıllarda Çukurova Bölge Planlama Teşkilatıyla birlikte Adana’nın kent merkezinin başlangıç noktası kabul edilen Tepebağ  evlerinin bir envanterini hazırlamıştır. Adana’nın en önemli kültür varlığı olan Tepebağ Höyüğü’nün korunması için de mücadele vermiştir.

Halet Çambel, Çukurova’da ve Toroslar’da geçirdiği emek dolu yıllarında, yöre halkı için de uzak ve soğuk bir araştırmacı değil, köylünün bacısı, anası olmuştur. İstanbul’da ve yurt dışında hem eğitim hem yaşama imkanı olan bu eşsiz kadın, ömrünün çoğunu bu coğrafyaya adamış, genç cumhuriyetin vatansever entelektüellerindendir. 

Kendisini saygı ve minnetle anıyorum.