Bir Baharat Karşılığında Manhattan, New York

Muskat cevizi, diğer adı ile küçük Hindistan cevizi ağacı Güneydoğu Asya’ya özgü bir ağaç. 18. yüzyılın sonlarına kadar dünyada yalnızca tek bir yerde büyüdü: Günümüz Endonezya adalarını kaplayan Banda Denizindeki Baharat Adaları’nda.

Günümüzde dahi kilogram fiyatı ciddi rakamlara satılan Muskat cevizinden yapılan bu baharat, Orta Çağ’da Avrupa krallar ve feodal beyler mutfağında çok değerli ve pahalı bir bileşen olarak tatlandırıcı ve tıbbi bir koruyucu olarak da kullanıldı. Bu dönem boyunca Araplar bu baharatın Avrupa’ya münhasır tek ithalatçılarıydı. Venedik’te yerleşik tüccarlara yüksek fiyatlara bu baharatı satıyorlardı, ancak bu son derece değerli baharatın tam yerini hiçbir zaman açıklamadılar. Bu ticaretin egemenliği 1512 yılında sömürgecilik savaşının büyük imparatorluklar arasında başlamasıyla ve denizci ve kâşif ruhlu Portekiz’in Banda Adaları’nı sömürgesi ilan etmesiyle sona erdi.

Her zaman komşu İspanya ile sömürge savaşında ve ambargo altında olan Portekiz, belirli bir süre sonra baharat dağıtımlarını Hollandalı tüccarlar aracılığıyla yapmak zorunda kaldı.  Gelirler Hollanda’ya akmaya başladı ve Hollanda ticari deniz filosu hızla dünyanın en büyüklerinden biri haline geldi.

Bu sırada Avrupa çapında binlerce insan, oldukça bulaşıcı ve ölümcül bir hastalık olan Kara Ölüm lakaplı vebadan ölüyordu. Doktorlar çaresizce bu hastalıktan kurtulmanın çaresini arıyordu ve tedaviyi Muskat baharatının elinde tuttuğuna karar verdiler. Endonezya’da birkaç kuruşa alınabilen Muskat, Londra sokaklarında orijinal maliyetinin 68.000 katına satılabilir haline geldi. O dönemlerde sömürgeciliğin ve deniz keşiflerinin öncüsü olan İngiliz İmparatorluğunun iştahı çoktan kabarmıştı.

Bu sırada Portekiz’in İspanyol hâkimiyetine girmesini fırsat bilen Hollanda, 1621 yılında bu baharatın tek merkezi olan Banda Adaları’nı sömürge haline getirerek ele geçirdi. Bu değerli baharatın tek sağlayıcısı olmak isteyen Hollanda, yetkisi olmadan bu baharatı üretip ticaretini yapmaya çalışan tüccarlar için yasa dahi çıkartarak idam edilmelerini onayladı.

İşte tam da burada, tek bir engel vardı. Bu baharatın yetiştiği tek adaya sadece 3 km uzaklıktaki ve sadece 1 km genişlikte olan RUN adlı bir kara parçası olan Banda Adaları’ndan biri İngiliz kontrolü altındaydı. Bu küçücük ada için onlarca yıl savaşan İngiltere İmparatorluğu ve Hollanda 1667 yılında Breda Antlaşması ile uzlaşmaya vardılar.

Bu antlaşmaya göre Hollanda’ya Muskat baharatının merkezi Run adası verilecek, karşılığında ise İngiltere’ye Kuzey Amerika’da uzak ve çok az daha değerli bir ada vereceklerdi. Şu anda milyonlarca insanın gitmek istediği, eski adıyla bir Hollanda sömürgesi olan New Holland, yani şu anda dünyanın ünlü ticaret merkezi Manhattan, New York’tur.